Blog | Aanbesteden: Wat - Hoe? (editie week 18)

Er zijn twee soorten uitsluitingsgronden:

• Dwingende uitsluitingsgronden (art. 2.86 Aw)
• Facultatieve uitsluitingsgronden (art. 2.87 Aw)

Volgens vaste rechtspraak is dit een gesloten systeem. Dat betekent dat een aanbesteder niet op eigen initiatief extra uitsluitingsgronden mag bedenken of hanteren. Hij moet zich houden aan de gronden die in de Aanbestedingswet zijn opgenomen.

Dwingende uitsluitingsgronden

Dwingende uitsluitingsgronden zijn altijd van toepassing. Ondernemers worden hierop standaard getoetst, ongeacht het type opdracht. Dit geldt niet alleen voor Europese aanbestedingen, maar werkt ook door bij opdrachten onder de drempelwaarde. In het Uniform Europees Aanbestedingsdocument (UEA) staan deze gronden namelijk altijd 'aan' — ook bij nationale aanbestedingen en meervoudig onderhandse procedures.

Facultatieve uitsluitingsgronden

Facultatieve uitsluitingsgronden gelden niet automatisch. Per opdracht moet de aanbesteder expliciet aangeven of hij deze gronden toepast. Gebeurt dat, dan moet ook duidelijk zijn welke facultatieve uitsluitingsgronden van toepassing zijn. Is een bepaalde grond níét genoemd, dan mag een ondernemer op basis daarvan niet worden uitgesloten — ook al zou die grond op hem van toepassing zijn.

Volgens de Gids Proportionaliteit is het in beginsel disproportioneel om standaard alle facultatieve uitsluitingsgronden toe te passen. De aanbesteder moet per opdracht opnieuw afwegen of, en zo ja welke, gronden passend zijn. Dat volgt ook uit artikel 1.10 van de Aanbestedingswet: de gekozen uitsluitingsgronden moeten in verhouding staan tot de aard en omvang van de opdracht.

In de praktijk zie ik echter vaak dat álle facultatieve gronden worden toegepast. En dat is ergens ook logisch. Elke grond toetst een ander aspect van de betrouwbaarheid van een ondernemer. Het is lastig in te zien waarom de ene grond bij een bepaalde opdracht wél proportioneel zou zijn, en de andere niet. Wat mij betreft dus een goed te begrijpen praktijk.